Ακολούθησε ο πανηγυρικός της ημέρας που εκφωνήθηκε από τον Γεν. Γραμματέα του Συλλόγου μας κ. Αντώνη Βλαχαντώνη, η κατάθεση στεφάνων και η απαγγελία ποιημάτων από τα παιδάκια του νηπιαγωγείου, που έδωσαν το δικό τους μήνυμα αισιοδοξίας. Η όλη τελετή έκλεισε με την απαγγελία του Εθνικού μας Ύμνου από όλους τους παρευρισκομένους.
Η ομιλία του κ. Αντ. Βλαχαντώνη ήταν:
Αιδεσιμότατε, κε Πρόεδρε, κες και κύριοι,
Εβδομήντα ένα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη μεγαλύτερη δοκιμασία που πέρασε η πατρίδα μας στη σύγχρονη ιστορία της. Η ιστορική επέτειος της 28ης Οκτωβρίου 1940, θυμίζει μια κορυφαία στιγμή της ιστορίας μας. Η απόφαση της Ελλάδος να προβάλει αντίσταση στο φασιστικό άξονα προκάλεσε σε όλο τον κόσμο μεγάλη έκπληξη και ενθουσιασμό. Ήταν η πρώτη πνοή νίκης για τους Συμμάχους. Η Ελλάς βρέθηκε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της παγκόσμιας κοινής γνώμης γράφοντας ένδοξες σελίδες ηρωισμού στα Αλβανικά βουνά. Μετά την επική επικράτηση επί της φασιστικής Ιταλίας που συγκλόνισε τον κόσμο το χειμώνα του 1940, ακολούθησε η αναπόφευκτη ήττα των ελληνικών δυνάμεων από την πολεμική μηχανή των ναζί την άνοιξη του 41. Η τριπλή κατοχή που ακολούθησε (γερμανική, ιταλική και βουλγαρική) βύθισαν την Ελλάδα στο σκοτάδι της σκλαβιάς για πρώτη φορά μετά την εποχή της παλιγγενεσίας.
Θα αναφερθώ σήμερα σε μία εξίσου ένδοξη σελίδα της σύγχρονης ιστορίας μας, στην άρνηση της υποταγής, κατά την άνοιξη του 1941, στην απανταχού νικήτρια τότε Γερμανία του Χίτλερ, η οποία διέθετε στρατό ισχυρότερο από κάθε προηγούμενο στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Η ιταλική εμπλοκή και κυρίως η ήττα των ιταλικών δυνάμεων στην Αλβανία, έθεσε την Ελλάδα στο επίκεντρο του γερμανικού στρατηγικού σχεδιασμού. Τον Δεκέμβριο του 1940 ο Χίτλερ έδωσε την συγκατάθεσή του για το σχέδιο «Μαρίτα», το οποίο προέβλεπε την κατάληψη της Ελλάδας καθώς και της Γιουγκοσλαβίας.
Οι Γερμανοί επιτέθηκαν στις 6 Απριλίου 1941 ταυτόχρονα στην Ελλάδα και στην Γιουγκοσλαβία. Η υπεροχή τους σε τεθωρακισμένα και στον αέρα ήταν σαφής, ενώ αντίθετα οι βρετανικές, αυστραλιανές και νεοζηλανδικές δυνάμεις που είχαν εισέλθει στον ελληνικό χώρο τον Μάρτιο δεν διέθεταν επαρκή μηχανοκίνητα μέσα και αεροπορική κάλυψη. Παρόλα αυτά, τα οχυρά της λεγόμενης Γραμμής Μεταξά θύμισαν τις θρυλικές Θερμοπύλες καθυστερώντας τον γερμανικό στρατό, που τελικά εισέβαλε στο ελληνικό έδαφος από τα ανοχύρωτα ελληνο-γιουγκοσλαβικά σύνορα, καταλαμβάνοντας την Θεσσαλονίκη στις 9 Απριλίου 1941.
Στην Αθήνα εισήλθαν οι Γερμανικές δυνάμεις στις 27 Απριλίου,αφου είχαν προηγηθεί η αυτοκτονία του Πρωθυπουργού Αλέξ. Κορυζή και η συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς στις 20 Απριλίου, από τον κατοπινό δωσίλογο πρωθυπουργό Γεώργιο Τσολάκογλου. Βέβαια οι σκληρές μάχες δεν τερματίσθηκαν με τη συνθηκολόγηση, αλλά τις πλέον βαρειές απώλειες στις επίλεκτες μονάδες της Βέρμαχτ, επέφερε η επιχείρηση "Ερμής" για την κατάληψη της Κρήτης το Μάιο του 41.
Εξ αρχής διαφάνηκε ότι η πλειονότητα των Ελλήνων αντιμετώπισε με ψυχρότητα τους κατακτητές και υποστήριξε με κάθε τρόπο τους ελάχιστους Βρετανούς που μάχονταν ακόμη στη χώρα. Οι γερμανοί κατακτητές ήρθαν με τις χειρότερες των προθέσεων για την ελληνική οικονομία. Οι συνέπειες της ναζιστικής κατοχής υπό την μορφή ανθρώπινων απωλειών, υλικών καταστροφών και οικονομικής αφαίμαξης, ήταν στην περίπτωση της Ελλάδος ανυπολόγιστες Η Τράπεζα της Ελλάδος υποχρεώθηκε να δανείζει 25 εκατομμύρια μάρκα μηνιαίως στις αρχές της κατοχής και για όλη τη διάρκειά της. Το συνολικό ποσό του δανείου σε τιμές 1995 υπολογίστηκε από τον καθηγητή Αγγ. Αγγελόπουλο σε 13 δισεκατομμύρια δολλάρια. Ο υπερπληθωρισμός της κατοχής, που το 1944 έφτασε στο 36.000%, κατέστρεψε ολοκληρωτικά το νόμισμα της Ελλάδος και μηδένισε όλες τις παραγωγικές προσπάθειες του Μεσοπολέμου, ρίχνοντας τη χώρα σε μια άβυσσο από την οποία εξήλθε μόλις το 1953. Η διάσκεψη του Παρισιού το 1946 για τις πολεμικές επανορθώσεις εκτίμησε τις υλικές καταστροφές της Ελλάδας σε 8,5 δισεκατομμύρια δολλάρια της εποχήςΤο οξύ επισιτιστικό πρόβλημα επιδείνωσε ο ναυτικός αποκλεισμός της Ελλάδας, που επέβαλλε για στρατιωτικούς λόγους η Βρετανία, καθώς δεν επέτρεψε την εισαγωγή σιτηρών από ουδέτερες χώρες.
Η Γερμανική κατοχή ταυτίστηκε στη συλλογική μνήμη πρωτίστως με τα αντίποινα κατά του άμαχου πληθυσμού. Η χρήση τυφλής βίας κατά των αμάχων για τις γερμανικές απώλειες και οι ομαδικές εκτελέσεις ήταν στην ημερήσια διάταξη.
Τέλος, αξίζει να αναφέρουμε ότι το γεγονός πως η Ελλάδα κατάφερε να συνεχίσει τον αγώνα μετά την ήττα του 1941, αποτελεί στοιχείο εθνικής υπερηφάνειας και τιμής. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί αν η αντίσταση ιδωθεί ως αγώνας όχι απλά εναντίον ενός κατακτητή, αλλά εναντίον του φασισμού. Ως ιστορικό φαινόμενο, η αντίσταση υπήρξε πολύμορφη και δεν μπορεί μονοσήμαντα να ταυτιστεί με συγκεκριμένα πρόσωπα ή οργανώσεις. Στην πραγματικότητα, υπήρξε ένα σύνολο πολλών και διαφορετικών μεταξύ τους μορφών αντίστασης. Υπήρξε συλλογική ως εκδήλωση της δράσης μεγάλων συλλογικών οργανώσεων όπως το ΕΑΜ, ο ΕΔΕΣ ή η ΕΚΚΑ. Υπήρξε όμως και ατομική, όπως στην περίπτωση της δράσης μεμονωμένων ανθρώπων και πολύ μικρών ομάδων έξω από συλλογικά πλαίσια, είτε αναλαμβάνοντας συγκροτημένη δράση όπως π.χ. η Λέλα Καραγιάννη είτε αναλαμβάνοντας το ρίσκο μικρών ανώνυμων πράξεων όπως π.χ. όσοι έκρυψαν κάποιον Άγγλο στρατιώτη ή βοήθησαν με πληροφορίες για κάποιο σαμποτάζ.
Ο Β’ Π.Π. δεν κρίθηκε στα Βαλκάνια. Η κλίμακα των δυνάμεων στη γωνιά αυτή της Ευρώπης δεν ήταν συγκρίσιμη με αυτή των άλλων μετώπων. Η χώρα ελευθερώθηκε επειδή οι Γερμανοί αποχώρησαν όταν έγινε σαφές ότι θα τους απέκοπταν οι προελαύνοντες Σοβιετικοί. Αυτό που ανέδειξε όμως ο πόλεμος και η κατοχή στα Βαλκάνια ήταν ότι η κυριαρχία της ναζιστικής Γερμανίας είχε πολύ λίγους υποστηρικτές. Η Γερμανία έπρεπε να επέμβει στρατιωτικά και να υποστεί το κόστος σε έμψυχο και άψυχο δυναμικό μιας μακροχρόνιας επιβολής δια της βίας, εγχείρημα το οποίο τελικά υπερέβαινε τις δυνατότητες της Γερμανίας.
Ας σταθούμε λοιπόν, σήμερα στα ηρωικά αλλά και στα τραγικά γεγονότα της περιόδου του 1940 και ας αναλογιστούμε αν μπορούν να χρησιμεύσουν ως πηγή κουράγιου και αισιοδοξίας για το σήμερα. Στις δύσκολες ημέρες που ζούμε, είναι απαραίτητο να υπενθυμίσουμε ότι σε μια εποχή όχι και τόσο μακρινή από τη δική μας, οι γονείς, οι παππούδες αλλά και άνθρωποι καθημερινοί που ίσως γνωρίσαμε, και όχι οι αρχαίοι πρόγονοι του παρελθόντος, κατάφεραν να διαψεύσουν όσους δεν τους υπολόγιζαν και τους αψηφούσαν. Κατάφεραν να αντιμετωπίσουν δυνάμεις που τους υπερέβαιναν, κατάφεραν να αντισταθούν, να παραμερίσουν τις διαφορές τους, να σταθούν στα πόδια τους. Ο ηρωισμός και το σθένος τους ανάγκασε ηγέτες του βεληνεκούς ενός Τσώρτσιλ αλλά και τον ίδιο τον Χίτλερ να υποκλιθούν.
Σήμερα λοιπόν, είναι αναγκαίο να θυμηθούμε τα λόγια του Νεύτωνα, ότι για να πάμε λίγο πιο μακριά, πρέπει να σταθούμε στις πλάτες γιγάντων. Και οι τόσο δικοί μας γίγαντες, που άντεξαν στις δοκιμασίες του 1940 και του 1941 μας δείχνουν το δρόμο με το παράδειγμά τους, μας δείχνουν πως πρέπει να αντιμετωπίσουμε μόνοι μας το δικό μας καθημερινό αγώνα, να παραμερίσουμε τις διαφορές, να εργαστούμε συλλογικά και να αποβάλουμε την αδιαφορία τον εγωισμό και τη ξεδιάντροπη απληστία που έχει εισβάλει στον τόπο μας για να ανακτήσουμε έτσι και τον αυτοσεβασμό μας αλλά και το μέλλον μας. Να αποδείξουμε ότι οι ηθικές δυνάμεις και τα ιδανικά του Ελληνισμού παραμένουν άσβεστα μέσα μας και ότι είμαστε αντάξιοι συνεχιστές του αγώνα τους.
Ζήτω η 28η Οκτωβρίου 1940