Αντώνιος Α. Αντωνίου
Δρ. Αστροφυσικής Πανεπιστημίου Αθηνών
Όλοι μας λέμε ή έχουμε ακούσει ότι «ο Ήλιος βασίλεψε ή βασιλεύει» και το θεωρούμε ταυτόσημο με το «ο Ήλιος έδυσε ή δύει». Γιατί; Γιατί χρησιμοποιούμε το ρήμα «βασιλεύω» ισοδύναμο με το ρήμα «δύω»; Η λαϊκή παράδοση δίνει (μιαν) απάντηση. Ο Ήλιος «βασιλεύει» γιατί κατά τη δύση του γίνεται κόκκινος, «φοράει» την κόκκινη πορφύρα του, γίνεται δηλαδή «βασιλιάς».
Το ερώτημα βέβαια είναι γιατί γίνεται κόκκινος κατά την δύση του. Η απάντηση είναι σχετικά απλή.
Όταν ο Ήλιος όταν βρίσκεται στον ορίζοντα, οι ακτίνες του διανύουν μεγαλύτερη απόσταση μέσα στη γήινη ατμόσφαιρα από ότι όταν είναι ψηλότερα, κάτι που αποδεικνύεται πολύ εύκολα και γεωμετρικά (Το μεσημέρι για παράδειγμα διασχίζουν απόσταση ίση με το ύψος h της ατμόσφαιρας, ενώ κατά την δύση διασχίζουν απόσταση περίπου R+h, R η ακτίνα της Γης, βλ. σχήμα). Εφ’ όσον οι ακτίνες του διανύουν μεγαλύτερη απόσταση μέσα στην ατμόσφαιρα σημαίνει ότι η ακτινοβολία που «μεταφέρουν» εξασθενεί. Και μια εξασθενημένη ακτινοβολία το μάτι μας, εκ κατασκευής, την αντιλαμβάνεται ως κόκκινη. Μια πιο ισχυρή ακτινοβολία μας δίνει οπτικά την αίσθηση του κίτρινου χρώματος (όπως ο Ήλιος το μεσημέρι), μια ισχυρότερη του πράσινου, μια ακόμα πιο ισχυρή του μπλε και ακόμα πιο ισχυρή την αντιλαμβανόμαστε ως μωβ ή ως ιώδη. Μια ακτινοβολία με μεγαλύτερη ενέργεια από αυτήν της ιώδους, μια ακτινοβολία δηλαδή πέρα, υπέρ του ιώδους, δηλαδή την υπεριώδη δεν την αντιλαμβάνεται και φυσικά αφού μεταφέρει ενέργεια μεγαλύτερη και από την ιώδη είναι και επικίνδυνη. Μη ορατή ακτινοβολία είναι και εκείνη που έχει ενέργεια χαμηλότερη από εκείνην που αντιλαμβανόμαστε ως κόκκινη (ερυθρή ), η λεγόμενη υπέρυθρη. Μόνο που αυτή δεν είναι επικίνδυνη.
Για να ξαναγυρίσουμε στον Ήλιο. Το ίδιο συμβαίνει με το χρώμα του όταν αυτός ανατέλλει. Ποιος δεν έχει απολαύσει μια κατακόκκινη ανατολή! Εντούτοις όμως εκεί δεν τον ονομάζουμε «βασιλιά». Γιατί; Προσωπικά δεν έχω απάντηση. Το σίγουρο πάντως είναι ότι ο χαρακτηρισμός «ηλιάτορας» (κατά το αυτοκράτορας), που του έδωσε ο Οδυσσέας Ελύτης στο γνωστό ποίημα του «Ο Ήλιος ο ηλιάτορας», του αξίζει σε κάθε περίπτωση.
Πηγή:FB.Antonios Antoniou