Την Κυριακή 6 Απριλίου στις 7μμ τα μέλη μας της Λέσχης Ανάγνωσης Κύμης θα συζητήσουν για το ιστορικό μυθιστόρημα "Σικελικός Εσπερινός" της καταξιωμένης συγγραφέως Ισμήνης Καπάνταη. Με χαρά και με τιμή σας ανακοινώνουμε ότι η κυρία Ισμήνη Καπάνταη θα είναι μαζί μας και θα συμμετάσχει στη συζήτηση.
Χώρος συνάντησης το ξενοδοχείο Κύμη Παλλάς στην Παραλία της Κύμης.
Σας καλούμε να μοιραστείτε μαζί μας αυτή τη λογοτεχνική εμπειρία.
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Η Ισμήνη Καπάνταη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1939. Παντρεύτηκε τον Βάσο Καπάνταη και έχει έναν γιο.
Έργα της: Επτά φορές το δαχτυλίδι (1989), Απειρωτάν και Τούρκων, μυθιστόρημα (1990), Η Ιστορία της Ιόλης, μυθιστόρημα (1992), Πού πια καιρός, μυθιστόρημα (1996), Στο Κρυφό Σχολειό, παιδικό (1997), Ιωνία (Οι Έλληνες στη Μικρασία), λεύκωμα (1997), Εκκλησίες στην Κωνσταντινούπολη, λεύκωμα, δίγλωσση έκδοση (1999), Η Φλώρια των νερών, μυθιστόρημα (1999), Το άλας της Γης, μυθιστόρημα (2002), Eμείς έχουμε εμάς, μυθιστόρημα (2007), Oκτώ φορές το δαχτυλίδι (2008) και Kυνική ιστορία, μυθιστόρημα (2008), Με θέα τη ζωή, μυθιστόρημα (2009).
- Έχουν μεταφρασθεί: Επτά φορές το δαχτυλίδι, Εκδόσεις Πανεπιστημίου Mc Gill, Μόντρεαλ 1994 και Βαλκανική Βιβλιοθήκη, Σόφια 2005. Απειρωτάν και Τούρκων, Εκδόσεις Ορφελίν, Βελιγράδι 1995 (αυτή την περίοδο μεταφράζεται και στα αγγλικά). Ιωνία (Oι Έλληνες στη Μικρασία), Αδάμ, 1999. Η Φλώρια των νερών (αγγλικά) 2002, για την οποία ο μεταφραστής Rick Newton έλαβε το βραβείο Elizabeth Constantinides Translation Prize του Modern Greek Studies Association. Eμείς έχουμε εμάς, Crocetti Editore, Mιλάνο, 2009.
- Μεταφράσεις: Τα πουλιά του αθώου δάσους (The Birds of the Innocent Wood) της Deirdre Madden, 2003. Άνθη του Λόγου (Champ Fleury) του Geofroy Tory, βασιλικού τυπογράφου του Φραγκίσκου Α΄ της Γαλλίας, 2005. Οκτώβρης, οχτώ το πρωί (October, Eight O᾽ Clock) του Norman Manea, 2011. Η οικογένειά μου και άλλα ζώα (My Family and Other Animals) του Gerald Durrell, υπό έκδοση.
- Διηγήματά της έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και περιοδικά· έχει γράψει επίσης κείμενα για ντοκιμαντέρ.
- Tιμήθηκε με το Βραβείο Χριστιανικών Γραμμάτων (1990) και με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (1992) για το μυθιστόρημα Απειρωτάν και Τούρκων.
Εργογραφία
(2013) Σικελικός εσπερινός, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2012) Το άλας της γης, Έθνος
(2009) Απειρωτάν και Τούρκων, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2009) Με θέα τη ζωή, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2008) Κυνική ιστορία: Υπό ανωνύμου του ελληνοφώνου (Καστανιώτης)
(2008) Ναταλία Μελά / Συλλογικό έργο (Ωκεανίδα)
(2008) Οκτώ φορές το δαχτυλίδι (Καστανιώτης)
(2007) Εμείς έχουμε εμάς (Καστανιώτη)
(2006) Στο κρυφό σχολειό (Ποταμός)
(2002) Το άλας της Γης (Καστανιώτης)
(1999) Εκκλησίες στην Κωνταντινούπολη – του Νίκου Γκίνη (Καστανιώτη)
(1999) Η Φλώρια των νερών (Καστανιώτης)
(1997) Ιωνία – του Ήρκου Αποστολίδη ( Αδάμ – Πέργαμος)
(1995) Που πια καιρός (Εστία)
(1993) 9 διηγήματα πολιτικής φαντασίας – του Βασίλη Βασιλικού (Κέδρος)
(1992) Η ιστορία της Ιόλης (Εστία)
(1990) Απειρωτάν και Τούρκων (Εστία)
(1989) Επτά φορές το δαχτυλίδι (Εστία)
Ταξίδι στο Βυζάντιο με όχημα την πένα της Ισμήνης Καπάνταη
- Η Ισμήνη Καπάνταη, σταθερή αξία στο ιστορικό μυθιστόρημα, μας ταξιδεύει αυτή τη φορά στο Βυζάντιο του 13ου αιώνα, με το νέο της βιβλίο «Σικελικός Εσπερινός» (εκδ. Καστανιώτη).
- Έρωτες απαγορευμένοι, άνθρωποι κυνηγημένοι, δολοπλοκίες και μηχανορραφίες στο παρασκήνιο, προσωπικά και συλλογικά οράματα συνθέτουν την εντυπωσιακή τοιχογραφία της εποχής, που αναπαριστά ανάγλυφα μια από τις πιο συγκλονιστικές περιόδους της βυζαντινής ιστορίας».
- «Μέσα του 13ου αιώνα: Η Κωνσταντινούπολη έχει ανακαταληφθεί από τον Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο, ο οποίος προκειμένου να αποτρέψει ενδεχόμενη νέα Σταυροφορία έρχεται σ’ επαφή με το Βατικανό και συντελείται η Ένωση των Εκκλησιών. Στο αρχοντικό του Ιωσήφ και της Αρετής, στην ενετοκρατούμενη Κρήτη, μεγαλώνει η Δέσποινα, ένα κορίτσι με σπάνια διαισθητική ικανότητα.
- Όταν φτάνει στο νησί ο Μάρκος, απεσταλμένος του αυτοκράτορα, η Δέσποινα τον ερωτεύεται και κάνει ό,τι μπορεί για να τον πλησιάσει. Η ευκαιρία της δίνεται όταν, λόγω του χαρίσματός της, τον συνοδεύει μεταμφιεσμένη, μέλος και η ίδια της αποστολής «πρακτόρων» του Μιχαήλ Η΄ στη Σικελία, με σκοπό να δημιουργήσουν προσκόμματα στον Κάρολο Ανδεγαυό, ο οποίος ετοιμάζει νέα εκστρατεία.
- Κι ενώ η ειρήνη στο Βυζάντιο απειλείται από εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς, και κάθε μέρα είναι πιο κρίσιμη από την άλλη, τα γεγονότα κλιμακώνονται και φέρνουν τους ήρωες προ των ευθυνών τους, αντιμέτωπους με δύσκολα διλήμματα και μεγάλες αποφάσεις.
Διαβάστε την παρουσίαση του βιβλίου από την "Καθημερινή" >>
ΙΣΜΗΝΗ ΚΑΠΑΝΤΑΗ
συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Η Ισμήνη Καπάνταη είναι από τις συγγραφείς που χρόνια ασχολείται με επιτυχία με το ιστορικό μυθιστόρημα. Με την ιδιαίτερη τεχνική της και με τη σωστή χρήση των ιστορικών πηγών, καταφέρνει να κερδίζει πάντα το ενδιαφέρον των αναγνωστών.
Ποια ήταν η αφορμή για να γραφεί το μυθιστόρημα Σικελικός Εσπερινός;
Ήταν μια συζήτηση με τη Χαρά Κωνσταντινίδη, καθηγήτρια βυζαντινής αρχαιολογίας. Ήμασταν στην Έκθεση Βιβλίου, στη Θεσσαλονίκη, σε στρογγυλό τραπέζι και συζητούσαμε για το «ιστορικό μυθιστόρημα». Κάποια στιγμή, λοιπόν, μας είπε πως ένας χώρος πολύ ενδιαφέρων για συγγραφείς είναι η εποχή του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου, του αυτοκράτορα που ανακατέλαβε το 1261 την Κωνσταντινούπολη και με τις διπλωματικές του ενέργειες αργότερα κατάφερε να αποτρέψει τη Σταυροφορία που σχεδίαζαν οι Δυτικοί για να την ανακαταλάβουν• του αυτοκράτορα που η Εκκλησία αρνήθηκε να τον θάψει επειδή είχε προχωρήσει στην ένωση των Εκκλησιών. Αυτό μου έκανε φοβερή εντύπωση, γιατί ήξερα πως στο Βυζάντιο ο αυτοκράτωρ θεωρείτο ο αντιπρόσωπος του Κυρίου επί της Γης, και δε θεωρείτο μόνον, ήταν η κεφαλή της Εκκλησίας, ο άνθρωπος που διόριζε και έπαυε πατριάρχες. Το ότι δεν τον κήδεψαν λοιπόν, και το γεγονός ότι το χριστεπώνυμο πλήρωμα δεν αντέδρασε αλλά το αποδέχτηκε, σήμαινε, πέραν όλων των άλλων, και κάτι που η διαπίστωσή του τα τελευταία χρόνια με πιέζει ψυχικά και με βασανίζει πολύ. Σήμαινε ότι και τότε, όπως και τώρα και διαρκώς, είμαστε τρομερά επιρρεπείς στο να χωριζόμαστε σε αντιμαχόμενες φατρίες, και να επιδιδόμαστε με πάθος στο κατά το κοινώς λεγόμενο «αλληλοφάγωμα».
Το μυθιστόρημα αναφέρεται στα μέσα του 13ου αιώνα. Πώς καταφέρατε να απεικονίσετε εκείνη την περίοδο; Ποιες βιβλιογραφικές αναφορές σάς άνοιξαν τον δρόμο για να συνεχίσετε την έρευνά σας;
Κυρίως ο Ράνσιμαν, αλλά και τα Ιστορικά Σκηνογραφήματα του Σπυρίδωνος Ζαμπέλιου με τα οποία με εφοδίασε ο φίλος Θανάσης Αναγνωστόπουλος, του «Θησαυρού της Ελληνικής Γλώσσης», και αποδείχθηκαν πολύτιμα για τη δουλειά μου. Δεν αρκούν όμως μόνον αυτά για την «απεικόνιση», όπως λέτε, μιας ιστορικής περιόδου. Για πληροφορίες που αφορούν στην καθημερινή ζωή μέσω των οποίων δημιουργείται η «ατμόσφαιρα» μιας συγκεκριμένης εποχής, η ανάγνωση βυζαντινής ιστοριογραφίας και ειδικότερα των χρονικογράφων, κάτι που κάνω συστηματικά χρόνια τώρα και όχι ειδικά για τον Σικελικό Εσπερινό, με βοήθησε πάρα πολύ: ιστοριογραφία εκείνης περίπου της εποχής, Παχυμέρης, Ακροπολίτης, Γρηγοράς, αλλά και προγενέστερα έργα, Άννα Κομνηνή, Μιχαήλ Ψελλός, Νικήτας Χωνιάτης και οι ιστορικοί της Άλωσης επίσης, Μιχαήλ Δούκας, Γεώργιος Σφραντζής, Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, Μιχαήλ Κριτόβουλος, καθώς και κάποιοι από τους χρονογράφους που θυμάμαι, Σκυλίτζης και Κεδρηνός.
Πόσο διάστημα κάνατε για να γράψετε το μυθιστόρημα;
Περίπου τρία χρόνια.
Τον Μιχαήλ Η', αν και προσπάθησε να ανορθώσει το Βυζάντιο, τον χαρακτήρισαν αντιφατική προσωπικότητα. Παρ' όλα αυτά ήταν μια διορατική προσωπικότητα. Εσάς ποια είναι η δική σας γνώμη;
Οι γνώμες των ιστορικών μπορεί να διαφέρουν, ο Ράνσιμαν πάντως υποστηρίζει ότι οι Σικελικοί Εσπερινοί, η σφαγή δηλαδή των Γάλλων από τους καταπιεσμένους και εξαγριωμένους Σικελούς, προετοιμάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τους πράκτορες του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου, που εργάζονταν συστηματικά γι' αυτό τον σκοπό όσον καιρό ο ίδιος ο αυτοκράτορας, με τις διπλωματικές του κινήσεις, κυρίως τις επαφές του με τους πάπες, καθυστερούσε την προετοιμασία της Σταυροφορίας για την ανακατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως. Κατά τα άλλα, όλοι σχεδόν συμφωνούν ότι επρόκειτο για άνθρωπο ιδιαίτερα ευφυή, ηγέτη πολύ προικισμένο και έξοχο διπλωμάτη. Εμένα τώρα η θέση του Ράνσιμαν με έπεισε και η «αντιφατική» προσωπικότητα του Μιχαήλ θα έλεγα πως με γοήτευσε κυριολεκτικά, και γιατί όχι; Στο κάτω κάτω όλα τα ανθρώπινα όντα, άμα μας εξετάσεις, αντιφατικές προσωπικότητες δεν είμαστε;
Στο Βυζάντιο κυριαρχούσαν οι μηχανορραφίες, οι δολοπλοκίες και οι απαγορευμένοι έρωτες. Αυτά όμως δεν αποτελούν και την ύλη για ένα όμορφο μυθιστόρημα;
Εννοείτε ότι αποτελούν υλικό για να υπάρξει δράση, πλοκή, μυστήριο. Μπορεί να έχετε δίκιο, κατά την άποψή μου όμως ένα καλό μυθιστόρημα δεν είναι μόνον δράση και μυστήριο, είναι και πάρα πολλά άλλα, συνεπώς δεν αρκούν. Πιστεύω άλλωστε ότι όλα αυτά δε χαρακτηρίζουν χρονικά μονάχα το Βυζάντιο, υπάρχουν σ' όλες τις εποχές. Λίγα γίνονται σήμερα; Σκεφτείτε τι διαβάζουμε κάθε μέρα. Και μόνον η περίπτωση του Σνόουντεν αρκεί για να μας πείσει. Μπορεί ωστόσο να υπάρχει κάποια διαφορά και να αφορά στους έρωτες που, στην εποχή μας, δεν υπάρχει κανένας λόγος να παραμένουν κρυφοί. Τουναντίον θα έλεγα.
Το 1282 ο λαός της Σικελίας επαναστατεί και τα εξαγριωμένα πλήθη κατασφάζουν τις δυνάμεις του Ανδεγαυού, που προετοίμαζαν την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης. Ποια η σημασία αυτού του γεγονότος για το Βυζάντιο;
Οι Δυτικοί είχαν αποφασίσει την ανακατάληψη της Πόλης και, κατά πάσα πιθανότητα, ήταν σε θέση να το κάνουν. Ο Μιχαήλ τους εμπόδισε, παρέτεινε δηλαδή κατά εκατόν εβδομήντα ένα χρόνια τη ζωή της Αυτοκρατορίας του Βυζαντίου, που σταματά το 1453, όταν καταλαμβάνει την Πόλη ο Πορθητής. Αν σκεφθούμε λοιπόν, έξω από όλα τ' άλλα, και μόνον τον τεράστιο πολιτιστικό πλούτο, ζωγραφική, αρχιτεκτονική κτλ. της παλαιολόγειας εποχής που κληρονόμησε εξ αυτού του λόγου (της παράτασης δηλαδή της ζωής της Αυτοκρατορίας) η ανθρωπότητα, νομίζω πως η σημασία ήταν τεράστια.
Αν και έχετε γράψει σπουδαία ιστορικά μυθιστορήματα, τονίζετε ότι δεν είσαστε ιστορικός, αλλά η σχέση σας είναι η σχέση ανθρώπου που αποπειράται να αντιληφθεί τον κόσμο τού σήμερα με εργαλείο του τον παρελθόντα χρόνο. Αυτή η σκέψη σας, κατά τη γνώμη μου, φανερώνει σεμνότητα για το έργο σας. Πρέπει ο συγγραφέας να είναι σεμνός;
Η δήλωσή μου «αποπειρώμαι ν' αντιληφθώ τον κόσμο του σήμερα με εργαλείο μου τον παρελθόντα χρόνο» δεν είναι δήλωση σεμνότητας, κάθε άλλο. Σας βεβαιώνω ότι δεν είμαι καθόλου σεμνή, γίνεται μόνο γιατί και σ' ετούτο το μυθιστόρημα, όπως σχεδόν και σε όλα τα έργα μου –στο Απειρωτάν και Τούρκων, στην Ιστορία της Ιόλης, στο Πού πια Καιρός, στη Φλώρια των Νερών, στο Άλας της Γης, στο Εμείς Έχουμε Εμάς–, την ώρα που έγραφα είχα πάντοτε την αίσθηση ότι κατά κάποιον τρόπο γράφω για το σήμερα.
Ρωτάτε αν ο συγγραφέας πρέπει να είναι σεμνός. Στο λεξικό διαβάζουμε, σεμνός: αυτός που τον χαρακτηρίζει η απουσία υπερβολής, εκζήτησης ή επιτήδευσης, που διακρίνεται για την ευπρέπεια και τη σοβαρότητά του. Αν εννοείτε αυτό, καλό θα ήταν και οι συγγραφείς, όπως και όλοι οι άλλοι σε όλους τους χώρους της τέχνης, να είναι σεμνοί. Όχι όμως, θα έλεγα, σεμνοπρεπείς.
Κάνετε μια ευχή και γράφετε ότι δεν πρέπει να χωριζόμαστε σε φατρίες. Ποιος είναι ο φόβος ως λαός, όταν αντιμετωπίζουμε τον άλλο ως αντίπαλο;
Μα νομίζω πως διαβάζοντας απλώς και μόνον τη νεοελληνική Ιστορία, αρχίζοντας από την Επανάσταση και καταλήγοντας στο σήμερα, χωρίς να ανατρέξουμε καθόλου στο απώτερο παρελθόν, όπου κι εκεί τα παραδείγματα εμφύλιας διαμάχης και αλληλοσπαραγμού είναι πάμπολλα, το συμπέρασμα παραμένει το ίδιο: είμαστε οι χειρότεροι εχθροί του εαυτού μας, εμπαθείς, φανατικοί, αδυσώπητοι, ανάλγητοι, και το αποτέλεσμα είναι πάντοτε η καταστροφή, η απόλυτη καταστροφή.
«Αν είμαστε», γράφετε, «εχθροί του διπλανού μας, είμαστε στην ουσία και εχθροί του εαυτού μας». Πώς όμως μπορούμε να αποκτήσουμε την κατάλληλη παιδεία για να αποφύγουμε τους σκοπέλους;
Κατά την άποψή μου, ένας από τους τρόπους θα ήταν η μελέτη της Ιστορίας. Αν δε γνωρίζεις το χθες δεν είναι δυνατόν να καταλάβεις το σήμερα, ούτε να προετοιμαστείς για το τι, ενδεχομένως, επιφυλάσσει το αύριο. Χρειάζονται όμως και άλλα πολλά και αυτά αφορούν την κοινωνία μας στο σύνολό της. Θα πρέπει δηλαδή να θυμηθούμε κάτι που οι προηγούμενες, οι προ της καταναλωτικής μανίας, γενιές το γνώριζαν, ότι δεν υπάρχουμε δηλαδή ως μεμονωμένα άτομα, ότι είμαστε όλοι μέρη ενός συνόλου και ότι η ύπαρξή μας εξαρτάται, κατά κάποιον τρόπο, από την ύπαρξη του άλλου. Τώρα που το έγραψα και το ξαναδιάβασα, ωστόσο, δεν είμαι και τόσο βέβαιη πως θα έπαιζε ρόλο, γιατί και τότε οι κοινωνίες, αν και ήταν πολύ καλύτερες από τις σημερινές, τον κίνδυνο δεν τον απέφυγαν.