Βότανα είναι φυτικά τμήματα ή παράγωγα τους, που χρησιμοποιούμε νωπά ή επεξεργασμένα εσωτερικά ή εξωτερικά για θεραπευτικούς και προληπτικούς σκοπούς. Χρησιμοποιούνται ακόμη και στην μαγειρική - ζαχαροπλαστική σαν βελτιωτικά γεύσης και οσμής σε φαγητά, γλυκίσματα και ποτά.
Από τα πρώτα χρόνια της εμφάνισης του στον πλανήτη, ο άνθρωπος, παράλληλα με την αναζήτηση της τροφής του, έχτιζε και την εμπειρία του από την επίδραση των βοτάνων στον οργανισμό του. Έτσι ξεκίνησε να κάνει χρήση των βοτάνων για να αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας. Σαν αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης, σήμερα έχουμε στην διάθεσή μας έναν τεράστιο αριθμό φαρμάκων, τα περισσότερα από τα οποία είναι αντίγραφα ουσιών φυσικής προέλευσης.
Πέρα από την ευεργετική τους δράση, τα βότανα, όπως και τα φάρμακα έχουν και παρενέργειες, άλλοτε μικρότερες και άλλοτε μεγαλύτερες, για αυτόν τον λόγο πρέπει να χρησιμοποιούνται με μεγάλη προσοχή και όπου χρειάζεται (σε εξειδικευμένες θεραπείες) με την παρακολούθηση ειδικών θεραπευτών-γιατρών. Οι παρενέργειες τους είναι ανάλογες με την δραστικότητά τους στον ανθρώπινο οργανισμό.
Κύριο ρόλο σε κάθε θεραπεία με βότανα, παίζει η δοσολογία, που συχνά προτείνεται, λανθασμένα, από τους ‘πρακτικούς’ κατά την πρόχειρη προσωπική τους εκτίμηση. Έχουν παρατηρηθεί, επίσης, σοβαρές βλάβες σε διάφορα όργανα (συκώτι, νεφρά, γαστρεντερικό) από λανθασμένη χρήση και ως προς την διάρκεια και ως προς την δοσολογία ακόμη και από κοινόχρηστα βότανα όπως (π.χ. το τεύκτριο (λαγοκοιμηθιά) που προτείνεται για την αντιμετώπιση της χοληστερόλης, του σακχάρου, και του ουρικού οξέος, ευθύνεται για ηπατοτοξικότητα. Η σέννη (φύλλα Αλεξανδρείας), για την δυσκοιλιότητα σε μακροχρόνια χρήση και λανθασμένη δοσολογία προκαλεί εντερική αδράνεια και σοβαρές αλλοιώσεις του εντερικού βλεννογόνου. Το πασίγνωστο και πολυτιμότατο βαλσαμόχορτο όταν χρησιμοποιείται εσωτερικά (δηλ. από το στόμα), παράλληλα με άλλα φάρμακα, όπως αντικαταθλιπτικά, κάποια αντιβιοτικά, χημειοθεραπευτικά κ.α. προκαλεί αύξηση των ηπατικών δεικτών, ως συνέπεια ηπατικής δυσλειτουργίας, ακόμη και το πολυδιαδεδομένο βαλσαμόλαδο πρέπει να χρησιμοποιείται προσεκτικά, αφού ευθύνεται για περιστατικά φωτοευαισθησίας και δερματίτιδας σε ορισμένα άτομα). Τα παραδείγματα τέτοιων παρενεργειών είναι άπειρα.
Η σκέψη πως τα βότανα σαν φυσικά προϊόντα είναι αβλαβή, δεν είναι μόνο λανθασμένη αλλά και επικίνδυνη, προπαντός όταν η χρήση τους γίνεται πειραματικά, δηλ. χωρίς να υπάρχει προηγούμενη εμπειρία. Τα περιστατικά σοβαρών δηλητηριάσεων δεν λείπουν από την καθημερινότητα. Αναφέρω το θανατηφόρο περιστατικό από εσωτερική χρήση εγχύματος (ροφήματος) φλοιού πικροδάφνης πρόσφατα στην Ανατολία, για την αντιμετώπιση καρκινοπάθειας και το πρόσφατο περιστατικό με το στραμώνιο (τάτουλας, φυτό δηλητηριώδες), που από άγνοια μαζεύτηκε μαζί με βρώσιμα χόρτα. Επισημαίνω, επίσης ότι σήμερα, όλο και λιγότεροι άνθρωποι, κυρίως ηλικιωμένοι στην επαρχία, γνωρίζουν τα επικίνδυνα για τον άνθρωπο φυτά και δεν είναι λίγοι εκείνοι που διακινδυνεύουν μαζεύοντας βότανα καθοδηγούμενοι από αμφίβολης αξιοπιστίας φυλλάδια.
Καλό είναι να διαχειριζόμαστε με υπευθυνότητα και σύνεση τα βότανα που τόσο πλούσια μας χαρίζει η φύση. Για να διασφαλίσουμε, όμως την αποτελεσματικότητα τους θα πρέπει προηγουμένως να είμαστε βέβαιοι για την ταυτότητά τους, τον χρόνο και τόπο συλλογής τους, τον τρόπο επεξεργασίας τους και την ημερομηνία λήξης τους. Για όσους δεν μπορούν να συλλέξουν μόνοι τους, τις παραπάνω προϋποθέσεις τις πληρούν τυποποιημένα βότανα διαφόρων εταιρειών, τα οποία μπορούν να προμηθευτούν κυρίως από τα φαρμακεία ή άλλα ειδικά καταστήματα, από όπου και μπορούν να έχουν μια υπεύθυνη ενημέρωση.
